9 augustus 2010
Brazil (1985)
Toen Brazil voor het eerst aan een testpubliek werd voorgesteld was het verdict hard: te ingewikkeld en deprimerend voor het grote publiek. Universal Studios begon in de film te knippen en plakte er een happy ending aan vast: Terry Gilliam was not amused. Hij forceerde de studio om zijn versie uit te brengen; ondermeer door geheime pers-screenings te organiseren en een grote advertentie in Variety te plaatsen waarin hij Sid Sheinberg - voorzitter van Universal - vriendelijk verzocht om de film toch maar eens uit te brengen. Op basis van deze geheime screenings ontving de film bijzonder veel lof en werd Brazil door meerdere vennootschappen uitgeroepen tot de beste film van het jaar. De nieuwe versie werd toen maar in de diepvries geparkeerd en Gilliams meesterwerk werd op het grote publiek losgelaten. 1-0 voor Gilliam, al zou die overwinning compleet weggeblazen worden door de problematiek rond The Adventures of Baron Munchausen.Brazil valt het best te omschrijven als een satire op 1984 zonder dictatoriale eenheid. De wereld wordt gecontroleerd door een oneindige hiërarchie van bureaucratie waar je formulieren moet invullen om andere formulieren te verkrijgen en en je een ontvangstbewijs krijgt wanneer de politie je echtgenoot arresteert. Maar de voorheen foutloze bureaucratische documentenstroom blijkt toch niet perfect te zijn wanneer er vrij letterlijk een "bug in the system" kruipt: een dood insect zorgt voor een printfout waardoor op een bepaald document niet de naam "Tuttle", maar wel "Buttle" verschijnt. De onschuldige Buttle wordt gearresteerd en vooraleer iemand de fout opmerkt
is Buttle al overleden en geschrapt uit de dossiers van gezondheid, financiën, mobiliteit, en ga zo nog maar even door. Sam Lowry maakt een weinig betekenend deel uit van deze "structuur" en moet de Buttle/Tuttle zaak op zien te lossen. Onderweg ziet hij letterlijk de vrouw van zijn dromen en richt hij zijn hele doen en laten nog maar op één ding: haar vinden. Want in die droomvrouw vinden we een vast Gilliam-thema: Lowry is ongelukkig met zijn gefaalde leven, maar vindt troost in zijn droomwereld. Lowry ziet zijn geluk binnen handbereik en lijkt bereid om alles in de saaie wereld op te geven voor slechts een poging om de vreugde die hij in zijn dromen kent te mogen beleven. Lowry neemt risico's om haar te vinden en haar vertrouwen en liefde te winnen, waardoor zijn leven heel wat meer kleur krijgt. Net als in Baron Munchausen en Time Bandits verheerlijkt Gilliam hier fantasie in de vorm van dromen, maar dan in het leven van een doodserieuze man van middelbare leeftijd.Lowry's droomvrouw wordt van terrorisme verdacht, maar of die dreiging wel zo reëel is krijgen we niet te zien. De aanslagen zouden gepleegd kunnen worden door terroristen, maar ook door de overheid zelf (dat angst gebruikt wordt om mensen te controleren weten we al langer) of misschien zijn het wel gewoon defecten in de mechanische warboel die de centrale verwarming is. We weten het niet en we kunnen het niet weten, maar alleen al dat die mogelijkheid bestaat is angstaanjagend. Mensen worden gefolterd om informatie te bekomen in de inmiddels al dertienjarige strijd tegen het onzichtbare terrorisme:
waar Gilliam zijn glazen bol gevonden heeft weet ik niet, maar de parallel met de huidige Amerikaanse maatschappij is - en dat zestien jaar voor de werkelijke katalysator in werking trad - onvermijdbaar. Brazil kent bijzonder veel van dit soort subplots die kritiek uiten op van alles en nog wat, maar stuk voor stuk tot denken aanzetten; de film duurt 140 minuten maar biedt genoeg materiaal om er minstens twee of drie keer zoveel tijd mee opgevuld te krijgen. Daarmee wordt de film er wel niet lichter op; zoals zoveel van Gilliams film is Brazil - zeker bij de eerste kijkbeurt - een uitputtingsslag die overdondert. Maar door de veelgelaagdheid wel uitnodigt om tot in het oneindige te herbekijken. Brazil is daarmee een ideale DVD-film, want zelden zal je zoveel nieuwigheden uit één film kunnen blijven halen, maar zal je bij momenten ook de nood voelen om even de pauzeknop te gebruiken.Het is nog niet evident dat zo'n knap script ook overgebracht wordt naar een onderhoudende film. De visuele stijl is natuurlijk weer niets minder dan briljant, waar Gilliam zijn onhoudbare creativiteit mag uiten in - willekeurige voorbeelden - een plastische chirurg die gezichten letterlijk uitrekt of een gevecht tussen Lowry en een metershoge samoerai. Brazil is een feest van overtuigende, maar geschifte praktische effecten; maar dat kan van zowat elke Gilliam film gezegd worden. Ook de cast laat nauwelijks een steek vallen: Jonathan Pyrce is overtuigend als het
sympathieke, onzekere hoofdpersonage en wordt omringd door gevestigde waarden als Ian Holm, Michael Palin en een bijzonder geestige Robert De Niro. De enige valse noot in de film is Kim Greist als de droomvrouw die - en ookal stoort het zelden écht - niet geweldig staat te acteren. De wereld van Brazil wordt heel erg precies opgebouwd: van de erg toffe themesong tot de indrukwekkende, claustrofobie-opwekkende sets zit de film altijd juist qua sfeer. Er valt nog heel veel te zeggen over Brazil, en dan vooral de verscheidene draden binnen het plot: slechts weinig films hebben het ooit aangedurfd om zoveel te zeggen binnen één verhaal, en het is al een overwinning op zich dat Brazil ondanks deze gigantische opgave geen onkijkbare chaos is geworden. Integendeel: dit is een gestructureerde en perfect te volgen chaos, en die contradictie zegt veel over het meesterwerk van een groot regisseur.
Abonneren op:
Reacties posten (Atom)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten