12 november 2012

The Dark Knight Rises, maar niet heus

Ik weet niet precies waarom, maar er was op voorhand al iets dat ervoor zorgde dat mijn verwachtingen voor deze film niet al te hoog lagen. Misschien komt het door de miserabele marketing-campagne (met al zijn gatlelijke posters en een stuk of vijfhonderd trailers behoorlijk ondermaats voor een film van dit formaat), misschien wel uit de wetenschap dat The Dark Knight onmogelijk overtroffen zou kunnen worden. Want ondanks dat ik Christopher Nolans vorige twee films nog steeds als dé twee beste blockbusters van de voorbije jaren durf noemen, ervoer ik voor deze The Dark Knight Rises (afschuwelijke titel, trouwens) vooral voorzichtigheid. Ik anticipeerde vooral op een mogelijke teleurstelling, en uiteindelijk is het vreemd om te moeten constateren dat ik The Dark Knight Rises niet zozeer teleurstellend vind, maar dat het ik het zelfs in bijna alle aspecten gewoon een slechte film vind.

Het enige aspect van The Dark Knight Rises waar ik mij zonder uitzondering positief over kan uitlaten is de cast (enfin, bijna toch: Marion Cotillard is bij momenten een beetje genant). De inmiddels bekende gezichten zijn weer zeer sterk, en het is vooral tof dat zowel Gary Oldman als Michael Caine ook eens eindelijk wat te doen krijgen... tot Michael Caine plots anderhalf uur uit de film verdwijnt, natuurlijk. Maar ook de nieuwkomers zijn allemaal min of meer foutloos. Vooral Anne Hathaway gaat met de hele film lopen als het unieke personage dat probleemloos binnen Nolan's Batman past, maar ook regelmatig eens een lichtere toon kan introduceren. Voor vele mensen is dat een verrassing; ik ga er van uit dat die gelukkige zielen Tim Burtons Alice in Wonderland niet gezien hebben. En naast haar is Joseph Gordon Levitt dan weer één van de weinige acteur die een klein beetje emotie binnen Nolans films heeft kunnen forceren.

Maar daar houdt het op. Op de sterke cast kan ik alleen maar zeggen hoe saai, zinloos, ongeïnspireerd, plat, emotioneel inert, mechanisch, compleet overbodig, nietszeggend, chaotisch, schizofreen en ronduit zielloos The Dark Knight Rises uiteindelijk geworden is. Ja, dat was voor mij ook even slikken.

Christopher Nolan is een man die altijd rond grote ideeën werkt. Neem bijvoorbeeld Inception: het eigenlijke plot waar ze een idee inplanten is één zaak, maar het eigenlijke simultaan dromen, hoe dat allerhande zaken beïnvloedt, het uiteindelijke verschil tussen realiteit en droom, ... dat is allemaal veel interessanter. Op die manier kan je zeggen dat ideeën altijd belangrijker zijn in Nolans films dan plot of personages. The Prestige gaat niet zozeer over goochelaars, maar wel over obsessie, rivaliteit en "showmanship". Batman Begins gaat niet zozeer over de league of shadows die de watervoorraad vergiftigt, maar eerder over angst en corruptie. The Dark Knight gaat niet zozeer over Batman die de Joker moet vangen, maar vooral over anarchie en escalatie. En zo kan je elke film van Nolan wel afgaan. Want, meer dan dat hij zomaar een verhaalverteller is, is Nolan vooral ook iemand die iets te zeggen heeft. Kijk bijvoorbeeld hoe hij de Bush-regering en diens wanpraktijken in de "strijd tegen terreur" verdedigt in The Dark Knight. Marteling, schending van de grondwet en massale privacyschending worden afgebeeld alsof "het doel de middelen heiligt", en dat je er maar vertrouwen in moet hebben dat de verantwoordelijken dit in eer en geweten doen. Daar mag ik het dan wel faliekant mee oneens zijn, maar ik vind het wel op z'n minst verfrissend om dit soort zaken in een superheldenfilm verwerkt te zien. En Nolan op zijn best (ongeveer elke film die hij dusver gemaakt heeft, dus) slaagt er dan ook altijd in om plot en personages in dienst te stellen van die ideeën. Gooi de gebruikte personages in een andere film of isoleer het plot en de hele film stort in elkaar, maar synchroniseer alles rond de thematische bloedbaan en alles werkt perfect, ondanks mogelijke fouten die er zijn. Dat is uiteindelijk Nolans grote verdienste: niet zozeer dat hij het superheldengenre duisterder heeft gemaakt, maar wel dat hij politiek en serieuzere thema's geïntroduceerd heeft op een manier die niemand mogelijk had geacht. Gewoon omdat dat de manier is waarop Nolan films maakt.

En hét grote probleem van The Dark Knight Rises is dan ook dat, uniek binnen Nolans filmografie, hij simpelweg niets te vertellen heeft. Hij refereert een paar keer naar de klassenstrijd (en daarmee ook de "Occupy Wall Street" beweging), maar hij zegt er helemaal niets over, en het is uiteindelijk zelfs compleet contradictorisch wanneer je het met de climax van de film vergelijkt. Ook groene energie wordt een keertje tussen de soep en de patatten genoemd, maar daar blijft het dan ook bij. Het meest politiek geladen moment van de film was tijdens een scène waarin het Amerikaanse volkslied gespeeld wordt. Niet zozeer om wat die scène zelf zegt, maar wel dat een bijzonder geestige vertaler de ondertitels eindigde met "En het land van de dapperen?". En met dat vraagteken neemt de vertaler - als het niet slechts een grappige typfout is - een duidelijker standpunt in dan Nolan doet tijdens het verhaal dat hij 160 minuten lang vertelt. (Ofwel is het, zoals iemand volledig terecht opmerkte, gewoon een correcte vertaling. De vertaalde lyric is namelijk geen statement, maar een vraag; geen politiek, geen grappige fout, maar gewoon correct taalgebruik).


De enige thematiek die terug te vinden is in The Dark Knight Rises is dezelfde die we al in de eerdere twee delen zagen. Angst, opoffering, corruptie, ... Maar het is niet zo dat hij terugkeert op die thema's, maar wel dat hij ze gewoon domweg herhaalt. Er zullen vast wel onderdelen zijn die geanalyseerd zullen worden, waarin Nolan bedoelingen had die mij compleet ontgaan zijn. Maar het feit is dat The Dark Knight Rises geen ideeënfilm is zoals je van Nolan verwacht, en dat er geen sprake is van een thematische fundering. Als hij al iets te zeggen zou hebben is het in losse scènes, en kan je niet zeggen dat de film een centraal idee of zelfs maar onderwerp heeft. En het is juist dat enigszins unieke element dat Nolans beperkingen als regisseur altijd heeft weten te maskeren. Want neen, Nolan is niet foutloos, en hij is al helemaal niet "de nieuwe Kubrick", of welke idiote titel er tegenwoordig ook over hem heen gegooid wordt.

Zo is er zijn montage, een punt waar hij sinds Batman Begins weliswaar op vooruit gaat. Monteren moet je binnen deze context zien als het equivalent van interpunctie in geschreven tekst: door te bepalen wat (en vooral ook wat niet), op welke manier en hoe lang je de actie laat zien, dicteer je het ritme van een film op een gelijkaardige manier als leestekens dat doen. Maar dit is een zaak waar Nolan altijd bijzonder veel last mee heeft gehad. Zijn films hebben altijd het probleem dat de interne logica na een eerste kijkbeurt heel erg wazig is, en dat komt omdat hij elke keer weer veel te weinig nadruk legt op enkele cruciale zaken. Zo wordt belangrijke informatie bijvoorbeeld meegedeeld aan hetzelfde tempo als minder belangrijke informatie, of verdwijnen personages vaak ongeveer een halve seconde na hun dood voorgoed uit de film. "Is Two-Face wel echt dood?", "wat is er met Rachels baas gebeurd?", "of met Lau?", "waarom wordt Harvey Dent gered door Batman terwijl hij zei dat hij naar Rachel gaat?" en ga zo maar verder. Er zijn tientallen voorbeelden te bedenken, en het zijn grotendeels problemen met de montage. Voeg een extra shot in waar je duidelijk kan zien dat Two-Face dood is, accentueer het feit dat de Joker de adressen door elkaar gehaald heeft, toon eens specifiek dat Lau bovenop de brandende berg geld zit,... oftewel: gebruik eens wat komma's en punten. Want dat is een groot probleem bij Nolan: de proza mag dan nog zo mooi zijn, het mag dan wel interessante zaken aanhalen en alle relevante informatie meegeven, het voelt wel aan als een boek zonder interpunctie (oftewel: een internetcomment). Ook The Dark Knight Rises kent weer zulke problemen (al is het aanzienlijk minder dan in de vorige twee), zoals één van de belangrijkste personages die, na pakweg twee uur film, zonder enig duidelijk accent uit de film verdwijnt. Geen komma of punt, terwijl daar in principe drie uitroeptekens horen te staan.

Bij de release van The Dark Knight was niemand daar mee bezig (de vele vragen kwamen achteraf pas boven), terwijl Rises nu al compleet uit elkaar gedraaid wordt op internetfora. Het probleem is dan ook niet dat er meer van dit soort fouten in Rises zitten, maar vooral dat de kijker veel meer tijd heeft om dat allemaal te registreren. In andere Nolan films is elke scène belangrijk: als het plot niet vooruitgaat, dan wordt het centrale thema wel gevoed. Het is de inhoud van de film die je aandacht zodanig opeist dat je simpelweg geen tijd hebt om stil te staan bij kleine foutjes, en aangezien Rises slechts op één niveau werkt is die prikkeling weg. De kijker heeft meer tijd om te twijfelen bij wat hij ziet, terwijl je bij andere Nolan-films zodanig actief aan het kijken bent dat zulke inconsistenties pas later boven komen drijven.

Dat is niet om te zeggen dat het tempo in deze Dark Knight Rises laag ligt, geen enkele Nolan-film (met uitzondering van Insomnia) is traag. Maar het is een artificieel hoog tempo dat volledig bereikt wordt door filmtechniek (zoals het crosscutten van twee narratieve lijnen, iets dat hij ondertussen al zo vaak gedaan heeft dat het tegenwoordig vreemder overkomt wanneer hij dit niet doet), want het verhaal wordt simpelweg nooit voortgestuwd door het eigenlijke narratief. Nolan bereikte dat hoge tempo in zijn vorige films altijd door, zoals gezegd, zijn thema's in elke scène te injecteren. The Dark Knight was een kat-en-muisspel dat op zich geen héél hoog tempo heeft, maar door de impact die de Joker als pure anarchist binnen elke scène heeft is er nooit echt een rustpauze. Het is constant interessant om te zien hoe anarchie andere elementen beïnvloedt, en aangezien je daar steeds weer mee bezig bent ligt het tempo bijgevolg heel hoog. Maar goed, aangezien Rises dus niet echt iets interessants te vertellen heeft is de beste manier om de film drive te geven het emotionele aspect. Maar in eender welke film die Nolan gemaakt heeft is er simpelweg geen plaats voor emotie (Inception is de grote uitzondering). Eerlijk: vond je de dood van Rachel Dawes een treurig moment, of een narratief interessant moment? Maar net zoals alles in film, is ook emotie geen vereiste. Tenminste niet indien je het gebrek ervan kan het opvangen met andere zaken zoals Nolan altijd weer deed met een groot centraal idee (ik val stilaan in herhaling, niet?).

En Nolan heeft wel degelijk geprobeerd om emotie in de film te verwerken. Het klinkt misschien wat raar als je de film al gezien hebt, maar er zitten maarliefst twee romances in The Dark Knight Rises. Twee! De eerste krijgt twee minuten om te ontplooien (een zeldzame - weliswaar geïmpliceerde - Nolan-seksscène als gevolg), de andere krijgt ongeveer tien seconden. Beiden komen belachelijk geforceerd en onnatuurlijk over, en de tweede moet dan ook nog eens standhouden tot aan het einde van de film. Een einde dat bijna als een grap aanvoelt, waarin letterlijk elk personage langskomt en een happy end krijgt. Het voelt bijna aan als fanfiction, alsof Nolan er volledig zeker van wou zijn dat iedereen vrolijk naar huis zou trekken, wat in vergelijking met de vorige twee Batman-eindes toch zeer opmerkelijk is.

Veel van de problemen kunnen herleid worden naar één simpel gegeven: Nolan heeft deze film simpelweg niet willen maken. Ik heb daar geen bewijs voor en officiële bronnen zullen dat ongetwijfeld sterk tegenspreken, maar naar mijn gevoel schreeuwt elke vezel van deze film een onbetrokkenheid en lusteloosheid uit die nooit eerder in Nolans filmografie te zien was. Waar er eerder misschien nooit plaats was voor 'plezier' in Nolans universum, kon je voelen dat de misschien wel overdreven sérieux met enthousiasme gecreëerd was. Je voelde de stem van een filmmaker met een missie, die zichzelf compleet op een verhaal gestort heeft, terwijl er over dit afsluitende deel slechts een vreemd soort gelatenheid zweeft.


Gebaseerd op helemaal niets dan mijn eigen speculatie, denk ik dat ook dit voor een groot deel een gevolg is van Heath Ledgers dood. Het is een publiek geheim dat Nolan van plan was om Ledger ook in deze film te gebruiken, en dat kan alleen maar betekenen dat Nolan nog plaats had voor The Joker in zijn oorspronkelijke plannen voor deze film. Door het overlijden van Ledger is dat plan - waar hij dus ongetwijfeld tijdens het draaien van The Dark Knight al mee bezig was - finaal in zijn gezicht ontploft, waardoor Nolan achterbleef met een uitgedachte climax die hij nooit zou kunnen gebruiken. Geruchten waren dan ook zeer sterk dat Nolan gewoon geen derde Batman film meer wou maken: hij kan de serie niet eindigen zoals hij wil, dus wat is het nut?

Maar de Batman-franchise was via het succes van The Dark Knight wel zowat de meest lucratieve filmserie ter wereld geworden. Geen haar op Warner Brothers' collectieve hoofd dat er aan dacht om er geen derde film uit te slaan. En dan komt Inception om de hoek kijken. Je mag dan wel Christopher Nolan heten, maar dan nog is een originele, opzichzelfstaande, high concept science-fiction film met een complex plot niet meteen iets waar je in het huidige milieu snel financiering voor zal vinden. Ookal heb je net één van de meest lucratieve films aller tijden gemaakt. En dus zou - nogmaals, dit is pure speculatie - Nolan zijn droomproject hebben mogen maken, met als bijkomende clausule dat hij achteraf die derde Batman ook nog wel even in elkaar zou moeten flansen.

En dus ging Nolan aan het werk om de finale van zijn trilogie af te ronden, zonder ideeën en zonder een echte narratieve fundering. Pas op, hij zal er vast alles aan gedaan hebben om er de reuzachtige, entertainende blockbuster van te maken die het publiek verwacht, maar aan het einde van de dag is er geen passie, geen emotie en heeft Nolan helemaal niets te zeggen. Het eindresultaat is kil en mechanisch, alsof de film in een fabriek gemaakt werd en zich richt op de grootste gemene deler. Het is op maat gemaakt entertainment, met als enige doel om de trilogie af te sluiten en het publiek glimlachend naar huis te sturen. Maar je kan die complete desinteresse gewoonweg niet verbergen, en je voelt dat de film niet met hetzelfde enthousiasme is gemaakt als de eerste twee.

Een van de redenen waardoor ik op deze conclusie ben uitgekomen is de manier waarop The Dark Knight eigenlijk compleet uitgewist wordt. Het hele idee dat Batman de schuld op zich neemt om Dent in te dekken? Dat wordt aan het begin vermeld, maar verder heeft het geen enkele impact op het verhaal en wordt het gaandeweg eigenlijk gewoon vergeten. Dat Batman vervolgens acht jaar verdwijnt geeft vooral het narratief leuke idee dat Bruce Wayne zichzelf, in echte Rocky-stijl, moet zien klaar te stomen om de strijd tegen opperschurk Bane aan te gaan. Maar ergens halverwege de film gebeurt dan exact hetzelfde, zodat Bruce Wayne nog maar eens zijn mojo moet terugvinden, waardoor het allemaal weer wat meer op Rocky 3 lijkt (terwijl je, als je écht met een klepper wil eindigen, toch altijd zou moeten mikken op Rocky 4). Als je een paar kleine aanpassingen maakt past Rises eigenlijk makkelijk als vervolg op Batman Begins, en kan je het bestaan van The Dark Knight gewoon helemaal schrappen. Dat dat vooraf niet de bedoeling was is wel duidelijk aan de manier waarop deel twee eindigde. Zelfs de motieven van de schurken zijn wel zéér gelijkaardig aan die in Begins, waardoor The Dark Knight Rises eerder een Batman 1.5 is dan de Batman 3 die het zou moeten zijn.

Dus stelt zich de alarmerende vraag: is dit Christopher Nolan die 'gewoon een toffe film' probeert te maken? Een Nolan die geeft wat hij veronderstelt dat zijn publiek wil?

Want kijk: zowat alles dat ik tot op dit punt heb gezegd is de reden waarom The Dark Knight Rises teleurstelt. Teleurstellend als slot van een trilogie, als deel van de hernieuwde Batman-serie en als Christopher Nolan-film. Dat het uiteindelijk een onpersoonlijk, betekenisloos werkje is geworden kan ik op zich nog mee leven: ik heb alle begrip voor de omstandigheden die Heath Ledgers dood hebben gecreëerd (al is het, nogmaals, slechts een vermoeden), en kan ik er eigenlijk nog wel vrede mee sluiten dat The Dark Knight Rises gedoemd was om een simpele crowdpleaser te zijn.

Maar dat het zelfs als viscerale actiefilm ondermaats is, daar zijn simpelweg geen excuses voor. Want dan is The Dark Knight Rises echt niet meer dan een film die tweeënhalf uur nodig heeft om op te bouwen naar een climax die niets meer is dan een vuistgevecht tussen enkele honderden figuranten, een eindgevecht en één van de oudste tropes in de televisiegeschiedenis.


Er mag tijdens The Dark Knight Rises in theorie dan wel meer op het spel staan dan in de vorige films, maar het voelt zo allerminst aan. Omdat er geen emoties en geen grote ideeën (sorry, laatste keer) botsen, is er simpelweg geen drama. En Nolan beperkt zichzelf op dat vlak echt niet, hij verzint zelfs een personage wiens eigenlijke rol er vooral uit bestaat om kinderen te helpen met niet-doodgaan, gewoon zodat je toch maar mee zou leven met de duizenden gezichtsloze Gothamers, die in principe nooit getoond worden.

Nog zoiets: er is een plottwist. En pas op, ik hou echt wel van een goede twist hoor, mits deze goed uitgevoerd wordt. Maar hier is het een twist die enkel ten dienste staat van de twist zelf. Neen, je zal em vast niet zien aankomen hoor, maar dat is allerminst een compliment. Een goede twist moet je juist kunnen zien aankomen, omdat deze gegrond moet zijn in zowel logica als de kennis van de kijker. De reden waarom iedereen de Sixth Sense twist zo fantastisch vindt is omdat Bruce Willis de hele film lang vlak onder je neus zit, en dat er aanwijzingen zijn naar het grote geheim. Een enkeling kan die aanwijzingen misschien de eerste keer al oppikken, en ja, voor die persoon is de hele film dan ook verpest, maar dat risico moet je maar durven nemen. Want als je beslist om achteraf alles wat je dacht te weten om te gooien, dan mag je vooral niet valsspelen. Je kan er namelijk ook voor kiezen om ervoor te zorgen dat de kijker de grote verrassing onmogelijk kan voorspellen, maar wat bereik je daar dan precies mee? De twist in The Dark Knight Rises is niet alleen laf in teken van het verhaal - je krijgt er als kijker gewoonweg niet genoeg informatie voor, en het gewenste effect krijg je dus ook niet, want dat moet je verdienen - maar het voegt ook helemaal niets toe. Het had iets kunnen betekenen, plotgewijs dan, als het pakweg een kwartier eerder werd uitgevoerd, maar helaas. Eigenlijk slaagt de twist er alleen in om de volledige verhaallijn ongeveer twee centimeter te verplaatsen: compleet nietsbetekenend.

En ondanks die twist is het laatste uur volledig voorspelbaar. Elke beat kondigt zichzelf zo duidelijk aan (vooral omdat de motivaties en ontwikkeling van enkele personages onvoorstelbaar cliché is) dat je onmiddelijk weet wat er zal gebeuren, omdat je het in andere films al honderden keren hebt zien gebeuren. Personages die zichzelf moeten opofferen, andere personages die weglopen maar toch net op tijd terugkomen om een ander personage te kunnen redden,... er is op een gegeven moment zelfs een personage dat een droom via monoloog uitlegt, en die droom wordt in beeld gebracht! Een volledig willekeurig stukje tekst zoals er honderden in de serie zijn, maar juist deze wordt visueel ondersteund. Zelfs als je nog nooit van foreshadowing gehoord hebt weet je gewoon wat dat betekent, ookal komt de eigenlijke payoff pas anderhalf uur later. En die voorspelbaarheid ontneemt de film van alle spanning: het kan je simpelweg niet echt schelen wat er gebeurt. Het mag in principe dan wel allemaal grooster en belangrijker zijn, maar in de praktijk is het allemaal eigenlijk een beetje saai.


En zo is er ook nog opperschurk Bane: fysiek imponerend en Tom Hardy weet wonderen te doen met enkel zijn ogen en lichaamstaal. Hij is niet de interessante schurk die de Joker was, maar hij is wel een zeer sterke, fysieke aanwezigheid. Ik zou het zelfs bijna interessant noemen om na een psychologische schurk als de Joker, nu gewoon het exact tegenovergestelde personage te gebruiken. Het probleem is alleen dat Nolan hem - op verzoek dan nog - tot een grote grap van een personage heeft gemaakt. Het probleem is namelijk de stem: in de trailers klonk die nog laag en intimiderend, maar wel een beetje moeilijk te verstaan. "Geen probleem", denk je dan, "gewoon ondertitels toevoegen". Maar zo evident is dat niet in een land waar multitasking blijkbaar tot een analfabetiseringsgraad van rond de 99% leidt. Wel, Nolan heeft dat "opgelost". Ik weet niet juist hoe hij het gedaan heeft (ik denk dat de hoge noten nu hoger staan?), maar hij heeft ervoor gezorgd dat de grote schurk in zijn film klinkt als Sean Connery die een 19e eeuwse goochelaar nabootst en door de verkeerde kant van een megafoon praat. En alsof hij het met opzet doet heeft hij Banes stem ook nog eens veel luider in de mix gezet dan andere stemmen, zodat hij steeds weer veel luider is dan zijn gesprekspartners. Binnen een paar maanden gaan we nog flink lachen om de dialogen tussen Batmans gegrom en Banes... emmm... ik heb er niet echt een woord voor.

Mede door dat alles is de film ook compleet vergeetbaar. Er is geen thematische resonantie, er is geen emotionele resonantie en er is niet eens een memorabel plot. Bij de release van The Dark Knight heb ik achteraf wekenlang gebalanceerd op het randje van obsessie: ik kon met moeite over iets anders praten, ik kon geen andere film kijken, ik kon zelfs met moeite ergens anders aan denken. The Dark Knight Rises was echter een uurtje na de aftiteling alweer vergeten: het was gewoon weer een ondermaatste superheldenfilm zoals er zoveel voorbijkomen. Het is goedkoop amusement dat opgebouwd is om enkele primaire behoeften te vervullen, en heeft daarin meer te maken met andere blockbusters als pakweg The Green Hornet dan met genre-revoluties Batman Begins en The Dark Knight. Want als The Dark Knight Rises al iets toevoegt aan de trilogie, is het wel dat je door het contrast weer volop kan appreciëren hoe goed die eerste twee films eigenlijk zijn.

Het laatste wat ik over The Dark Knight Rises te zeggen heb ligt em in het aanpassen van Banes stem: ik begrijp wel waarom Nolan het heeft gedaan, maar waarom heeft hij er zo overduidelijk in overdreven? Het is simpelweg onmogelijk dat niemand tijdens deze volledige productie Nolan even bij zijn mouw heeft getrokken om te zeggen dat elke regel tekst die zijn supercoole badguy uitspreekt lachwekkend is. Dus probeer ik te eindigen in optimisme: misschien is dit niet Christopher Nolan die 'gewoon een toffe film' probeert te maken, misschien is dit een cynische Christopher Nolan die ostentatief zijn voeten veegt aan zijn contract. Hij verandert de stem op basis van internetkritiek, hij voegt een domme twist toe, hij zorgt voor een belachelijk mierzoet einde, ... zou het kunnen dat het toevoegen van dit soort betekenisloze, maar populaire elementen ergens spottend bedoeld is? In feite geeft hij op die manier wel alles wat een groot deel van zijn publiek wil, maar hij doet het met zo weinig subtiliteit dat je misschien wel mag dromen van een grote practical joke?

Maar realistischer is om te accepteren dat Christopher Nolan hier zijn eerste slechte film gemaakt heeft, en dat het verstandiger is om alleen maar films te maken wanneer je ook écht een film te maken hebt.

10 november 2012

Not an Update


Zoals het ondertussen misschien is opgevallen is de tijd die ik momenteel aan deze blog kan spenderen volledig gereduceerd tot 0. Ik heb gekozen om alsnog mijn droomstudie te volgen, en door het retedrukke schema dat daar gehanteerd wordt heb ik nog nauwelijks tijd om films te kijken, laat staan er ook serieus over te schrijven. Ik kan natuurlijk wel heel snel in elkaar flansen dat bijvoorbeeld Skyfall en Looper fantastisch waren, maar om er echt fatsoenlijk op in te gaan (zoals ik vooral het laatste jaar van de blog altijd geprobeerd heb te doen) zit er simpelweg niet meer in. En dat soort makkelijke, oppervlakkige berichtjes zie ik al helemaal als tijdverspilling, dus daar begin ik maar niet aan. Misschien dat de combinatie school-schrijven uiteindelijk haalbaar wordt, misschien dat ik enkele stukken die ik voor school moet maken hier neerzet, maar échte blogposts zullen er waarschijnlijk nog een hele poos niet meer zijn.

Wat ik wel nog had liggen was de helft van mijn top 25 filmpersonages. Ik ga de tijd niet gebruiken om het ook effectief te vervolledigen, of om ook nog echt fragmenten te zoeken ofzo, maar het minste dat ik kan doen is dit stuk (war ondertussen al maanden staat te wachten) toch nog te posten. Dus misschien tot binnenkort, en misschien ook niet.






Vasquez - Aliens, Starship Troopers, Carnosaur 2 en alle Michelle Rodriguez films

Toen ik recent Aliens herkeek realiseerde ik me dat ik mijn favoriete actiefilm-archetype vergeten ben toe te voegen aan deze lijst. Dus ga ik nog maar eens valsspelen en twee verschillende personages op nummer 16 plaatsen. En dat mag, want het is mijn lijstje.

Goed, iedereen kent Vasquez wel zeker? De hardass hispanic spacemarine die meer testosteron in zich heeft zitten dan al haar mannelijke collega's bij elkaar. Het is sinds Aliens een huizenhoog cliché geworden natuurlijk, maar wel een waar ik elke keer weer enorm van kan genieten. De oorspronkelijke Vasquez (gespeeld door de verrassend Joodse Jeanette Goldstein) is dan wel met enige voorsprong de bekendste, maar het is dus eerder het cliché dat ik hier nog wil vermelden. De rol waar Michelle Rodriguez haar volledige carrière naar heeft gericht: sommige mensen vinden dat misschien saai of plat, ik vind het vooral heel erg tof. Deze extra plaats 16 gaat dus naar alle militaire manwijven die constant de meest gigantische wapens met zich moeten meesleuren, die het hachje van hun mannelijke collega's steeds weer moeten zien te redden, enkel en alleen gecreëerd werden om aan te tonen hoe compleet niet seksistisch de actiefilm is... en dat allemaal om vervolgens toch elke keer weer eerder te moeten sterven dan het typische vrouwelijke vrouwtje.
Beste moment: Stiekem heeft Vasquez helemaal niet zoveel te zeggen in Aliens. Er zijn enkele oerkreten als "Let's roooooock!", maar zonder de minste twijfel is haar beste moment de scène waarin ze geïntroduceerd wordt. Niet alleen één van de coolste verbale comebacks aller tijden, maar ook hoe ze pull-ups staat te doen, de klets in de collega zijn gezicht en het veelbetekenende compliment "You're just too bad". Het schreeuwt zo overdreven "zie hoe atypisch ze is!" uit, dat het weer boven de onvermijdelijke cheese-factor uitstijgt en zijn geheel eigen, compleet badass iets wordt.


Porco Rosso - Porco Rosso

Driemaal week Japanse animatiegoeroe Hayao Miyazaki af van zijn vaste concept. Drie films waarin het hoofdpersonage eens geen jong, lief, sympathiek, onschuldig, heroïsch en eigenlijk nogal saai meisje is. Er was The Castle of Cagliostro, waar hij zelf eigenlijk niet te beslissen had wie de personages zouden zijn. Princess Mononoke, waar hij koos voor een jonge, lieve, sympathieke, onschuldige, heroïsche en eigenlijk nogal saaie jongen (die er in Japanse animatie toch wel altijd als meisjes uitzien). En Porco Rosso, waar hij koos voor een Italiaans varken dat dienst heeft gedaan in de luchtmacht tijdens Wereldoorlog I. Lichte stijlbreuk. Maar het is niet zozeer de overduidelijke vorm waardoor Porco zo uniek is, maar het is vooral zijn karakter dat zo sterk verrast. Hij is namelijk Miyazaki's enige anti-held, een behoorlijk cynische misantroop die flink tegen zijn goesting in deze film staat. Maar het is gelukkig ook niet zomaar een cynische misantroop. Dit is niet zomaar van het patroon afwijken om anders te zijn, je voelt constant dat er meer achter dit personage schuilt dan die scherpe zuurpruim. En het is dat snuifje mysterie dan ervoor zorgt dat Porco eigenlijk Miyazaki's enige écht memorabele hoofdpersonage is.
Beste moment: "I'd much rather be a pig than a fascist" moet zo ongeveer de coolste zin zijn die ooit in een animatiefilm gesproken werd. Maar als we het echt over zijn beste moment hebben, is er hét pareltje uit Miyazaki's carrière: de origine van Porco's varkenssmoel, zoals ik em al in mijn originele recensie beschreef. Een sequens zo fantastisch en veelzeggend in al zijn eenvoud: pure filmmagie.


Antoine Doinel - Les 400 Coups, Antoine et Colette, Baisers Volés, Domicile Conjugal & L'amour en Fuite

Eigenlijk zou je voor de meeste personages op deze lijst kunnen zeggen dat het makkelijk is om ze te schrijven. Het is vooral een kwestie van een goed idee te verzinnen, en dat is eerlijk gezegd even afhankelijk van talent als van geluk. Maar om een personage te creëren dat in elk aspect aanvoelt als een echte persoon, dat is puur talent. En Antoine Doinel is op dat vlak eigenlijk ongenaakbaar. Het helpt natuurlijk dat François Truffaut en acteur Jean-Pierre Léaud vier films en een kortfilm hebben gemaakt over hetzelfde personage, verspreid over maarliefst twintig jaar. Je leert hem kennen als ondeugende twaalfjarige in Les 400 Coups; verkeerd begrepen, richtingloos en ook wel een beetje een pechvogel. Het is, volkomen persoonlijk uiteraard, één van de meest resonerende films ooit gemaakt. Een film waar je op elk punt precies begrijpt hoe Doinel zich voelt. En door die connectie met de twaalfjarige Doinel is het enorm fascinerend om het personage steeds weer terug te bezoeken, hoewel hij in de vier vervolgen steeds verder wegdrijft van die persoonlijke resonantie. Anderen zullen dat misschien compleet omgekeerd ervaren, maar het belangrijkste is dat - ook zonder zo'n persoonlijke band - hij op elk moment de gravitas van een echte persoon heeft. Truffaut heeft heel veel van zijn eigen leven in dit personage geschreven, en dat voel je er ook op elk moment aan.
Beste moment: Gezien de manier waarop ik hem net beschreef is het eigenlijk onmogelijk om één moment uit te kiezen. Je kan een persoon van vlees en bloed immer ook niet zo simpel samenvatten. Quasi elke dag opnieuw beleef je zelf nieuwe 'beste momenten', en zo ook Doinel. Er zijn geen grote, karakterdefiniërende gebeurtenissen om uit te putten, maar wel kleine, intieme momenten. Elke dag opnieuw. Zo keert hij in Les 400 Coups weer naar school na een dag te spijbelen. Zijn leerkracht vraagt hem voor een reden, en Antoine (die uiteraard zo ver niet had nagedacht) zegt het eerste wat in hem opkomt "mijn moeder is gestorven". De sympathie die hij van de leraar krijgt blijft niet lang duren. Of later, wanneer hij in Baisers Volés opmerkt dat de borsten van zijn vrouw niet gelijk zijn, en met de meest briljante oplossing komt om ze uit elkaar te houden. Goed, om toch één scène te kiezen (eveneens uit Baisers Volés): het meest intense punt van de hele reeks is wanneer Antoine emotioneel compleet in de knoop ligt. Hij gaat voor een spiegel staan, noemt de namen van de twee belangrijkste personen in zijn leven en blijft ze vervolgens herhalen. Onderschat acteur, die Jean-Pierre Léaud.


Gaston - Belle en het Beest
Om maar eens even een inhoudelijke 180° te doen. Die hele nouvelle vague is wel tof en alles, maar heeft die stroming ooit een personage voortgebracht dat elke dag zestig eieren eet? Ik dacht het niet he. Disney-animatiefilms hebben altijd memorabele schurken geleverd; Jafar, Scar, Cruella De Vil, Ursula, etc. Maar Gaston blijft voor mij huizenhoog favoriet, en dan vooral omdat hij... wel, gewoon hilarisch is. Ergens halverwege de film is er een klik waar hij al wat vervelender wordt, en tijdens de finale is hij een gigantische eikel, maar zeker tijdens de eerste helft is hij met gemak het scherpst geschreven personage in de hele film. Een man met de arrogantie om een menigte te bedanken om naar zijn trouw te komen, nog voor hij een aanzoek heeft gedaan. Een man met de bekrompenheid om te zeggen dat vrouwen niet zouden moeten lezen, want daar krijgen ze ideeën van. Een man die zich dan wel weer luidop afvraagt hoe je een boek zonder prentjes überhaupt kàn lezen. Een man die een vrouw probeert te verleiden door haar mee naar de taverne te nemen, zodat ze zijn trofeeën kan bekijken. Machogedrag op 11, en dat is nu eenmaal hoe ik mijn karikaturale personages graag zie: op 11.
Beste moment: Een heel makkelijke keuze: mijn favoriete Disney-nummer. Elke zin nog perfecter dan de vorige. "Ben ik nou zo'n geweldige stoooooooooooot-uh".


Butch & Sundance - Butch Cassidy and the Sundance Kid
Ik ben zo iemand die acteurs in 99% van de gevallen het minst vitale onderdeel van een film vindt. Slechts weinig acteurs (als die er al zijn) kunnen een ondermaatse regisseur of schrijver opvangen, terwijl er genoeg fantastische films zijn waar de voltallige cast nog geen deuk in een pakje boter kan acteren. Maar heel soms zijn er van die gevallen waar je moet stellen dat de geschreven dialoog misschien wel goed is, maar het de acteurs zijn die het naar een nieuwe hoogte tillen. En het gaat dan niet alleen over de levering, maar ook over het ontvangen. De constante wisselwerking waar een dialoog om vraagt. En zover ik weet is er nooit een duo geweest met een sterker charisma dan Paul Newman en Robert Redford, en het is eeuwig jammer dat ze samen maar twee (weliswaar waanzinnig toffe) films hebben gemaakt. Het is niet persé een kwestie van hoe de personages geschreven zijn (al moet ik duidelijk zeggen dat daar niets mis mee is), maar het is dat gevoel van vriendschap dat volledig overgebracht wordt in het acteerwerk van de twee. Het eeuwige gevit van de twee kameraden, dat de blauwdruk zou worden voor tientallen '80s buddy cop films, werkt niet omdat elk woord perfect gewikt en gewogen werd. En het werkt ook niet omdat ze op papier boezemvrienden zijn. Neen, het werkt omdat deze twee fantastische acteurs ook naast de set goede vrienden waren, en die energie wordt rechtstreeks op het scherm geprojecteerd.
Beste moment:De iconische eindscène. Butch en Sundance zijn vermoeid, gewond en omringd door tientallen gewapende mannen die klaar staan om hen zonder pardon neer te schieten. En in die uitzichtloze situatie gaan de twee even bespreken wat ze later gaan doen, nadat ze ontsnapt zijn. Dialoog die rijk is aan drama, emotie en humor, maar vooral ook een masterclass acteren. "Oh good, for a moment there I thought we were in trouble".


Clarence Boddicker - Robocop
In actiefilms kan je met je slechterik eigenlijk twee kanten uit. Ofwel kies je voor een genuanceerde, duidelijk gemotiveerde schurk waarbij het belangrijk is om zijn idealen goed neer te zetten. Dat is zeg maar de chiquere keuze. Anderzijds kan je ook gewoon de meest afschuwelijke klootzak bijeen schrijven die je maar kan bedenken. En als je die kant opgaat moet je er rekening mee houden dat dat personage al geperfectioneerd is in Clarence Boddicker. Geen geweten, geen fatsoen, geen manieren, geen loyaliteit, geen eer, ... alle elementen die je aan een badguy kan meegeven om hem toch net wat meer realisme mee te geven worden hier vierkant aan Paul Verhoevens laars gelapt. In feite kan je Clarence als een parodie op de gebruikelijke filmschurk zien; hij is compleet tot in het extreme gedreven, op letterlijk elk vlak. Op papier klinkt dat heel lomp, maar in de realiteit werkt dat gewoon bijzonder goed. Je hebt antagonisten die je haat, maar Clarence veracht je echt. Vanuit elke vezel in je lichaam.
Beste moment: Hij heeft wel een aantal klassiekers. "Can you fly, Bobby?", "You see, I got this problem. Cops don't like me, so I don't like cops.", "You can keep the gum", ... Maar geen scène zo perfect als Bitches leave, wat waarschijnlijk mijn vaakst geciteerde filmcitaat is (samen met "I'd buy that for a dollar". Straffe film, dat Robocop).


Jackie Chan - Elke Jackie Chan film



Faye - Chungking Express



Alex DeLarge - A Clockwork Orange



Jef Costello - Le Samouraï



Reverend Harry Powell - The Night of the Hunter



Han Solo & Indiana Jones - De Star Wars & Indiana Jones trilogie..... en Crystal Skull ook wel een beetje



Ash Williams - Evil Dead trilogie



Daniel Plainview - There Will Be Blood



Travis Bickle - Taxi Driver



Jeff 'The Dude' Lebowski - The Big Lebowski