26 augustus 2011
Porco Rosso (1992)
Dit is, om meerdere redenen, een belangrijke film in de carrière van Miyazaki. Voor het eerst sinds Laputa zet hij zijn liefde voor de luchtvaart nog eens centraal in een film neer (wat hij sindsdien overigens niet meer gedaan heeft). Het is de laatste film (na eerder Totoro en Kiki's Delivery Service) die gekenmerkt wordt door een dun plot dat ondergeschikt is aan het verhaal. Het is de eerste film die duidelijk binnen onze geschiedenis geplaatst wordt (Italië, na de eerste Wereldoorlog). Het is de eerste Miyazaki die duidelijk gelinkt kan worden aan een welgekend sprookje (De Kikkerprins, later zou Miyazaki ook nog een eigen interpretatie aan Alice in Wonderland en De Kleine Zeemeermin geven). Porco Rosso is het begin en het einde van vele belangrijke stromingen binnen Miyazaki's oeuvre. En toch is dit één van zijn werken die schandelijk over het hoofd gezien wordt.De film vertelt het verhaal van Porco, een Italiaanse piloot. Tijdens de eerste Wereldoorlog vloog hij nog voor de Italiaanse luchtmacht, nu leeft hij als premiejager die zijn klanten bescherming biedt tegen luchtpiraten. We zien Porco's ambigue liefdesverhouding met restaurant-uitbaatster Gina, zijn vriendschap met vliegtuig-ingenieur Fio en zijn rivaliteit met de Amerikaan Curtis. Het vreemde aan dit verhaal is echter dat Porco ergens doorheen de jaren veranderd is in een varken, en niemand zich daar echt druk in lijkt te maken. We zien dat natuurlijk wel vaker bij Italiaanse mannen, maar toch... (ik ga mezelf het voordeel van de twijfel gunnen en zeggen dat die opmerking volledig stereotyperend, maar absoluut niet beledigend is).
We krijgen geen duidelijke uitleg waarom dit het geval is. Het is niet zo dat er een boosaardige heks is die een toverspreuk heeft uitgesproken over Porco, de film biedt ons simpelweg geen simpele uitleg. Miyazaki lijkt zelfs zijn best te doen om dit met alle mogelijke luchtigheid te benaderen en de kwestie niet rechtstreeks aan te pakken: er zijn een paar kleine opmerkingen en woordspelingen, maar algemeen gezien is Porco's varkenssnuit constant de olifant in de kamer.
En dat is zonder meer het sterkste aspect van deze film. Porco is een interessant hoofdpersonage, een uniek figuur in vergelijking met Miyazaki's gebruikelijke voorkeur voor jonge meisjes en hun extreme positivisme. Porco daarentegen is flink verbitterd; hij heeft het fascisme zien opkomen in Italië, heeft zijn grote liefde opgegeven voor zijn land en in ruil zag hij zijn kameraden neergeschoten worden in de oorlog. Porco gaat gebukt onder overlevingsschuld, misantropie en spijt; dit is een somber, levensmoe personage. Of zoals hij het zelf zegt: "I felt like He was telling me just to keep on flying alone forever". En als je zo enorm depressief in een animatiefilm rondloopt kan de regisseur er al eens voor kiezen om je als een varken neer te zetten. Het klinkt eigenlijk zo gek nog niet.
Maar in al zijn simpliciteit is deze aanpak weinig minder dan geniaal. Vergelijk het bijvoorbeeld met Belle en het Beest: hoe geweldig ik die film ook vind (naar mijn gevoel de op één na beste Disney-animatiefilm) voelt het allemaal heel erg plat aan in vergelijking met Porco Rosso. Het Beest is gemeen tegen een heks, dus wordt hij aan de buitenkant even lelijk als aan de binnenkant. Dat is allemaal behoorlijk oppervlakkig, niet onlogisch ook aangezien het voor kinderen gemaakt is. Kinderen leren op die manier begrijpen dat ze vriendelijk moeten zijn en dat echte schoonheid van binnen zit. In Porco Rosso zien we echter hoe onze protagonist eerst een normaal, viriel manschap was. Wanneer hij echter zijn volledige divisie aan flarden zag geschoten worden veranderde er iets in hem, en veranderde hij in het varken dat we zien. Met behulp van één scène toont Porco Rosso ons de deconstructie van het cynisme als levensbeschouwing, de isolatie van een depressie, het omgaan met dood. Met één flashback van ochgod een paar minuten! Moest u mij om één enkele scène uit Miyazaki's oeuvre vragen die zijn genialiteit definieert: bij deze.
Maar die zwartgalligheid van het hoofdpersonage wordt wederom verpakt in een frisse, amusante, luchtige film, of wat had u gedacht. Qua stijl doet de film heel sterk denken aan Kiki's Delivery Service: er is humor, er is drama, er is avontuur, er is actie. De film wordt bijeengehouden door een dun plot, maar het is vooral de invulling daarvan die de film bepaalt. Maar daarnaast kent de film - als enige binnen Miyazaki's Ghibli-catalogus - vooral een treffende gelijkenis met The Castle of Cagliostro. Porco Rosso baadt in eenzelfde heerlijke sfeer als Miyazaki's debuut, waardoor de film een veel avontuurlijker en losser karakter heeft dan we inmiddels van hem gewend zijn. Het doet eigenlijk vooral denken aan die Kuifje-tekenfilms die vroeger op Ketnet te zien waren, al heeft de Europese locatie daar misschien ook wel mee te maken. De muziek is swingend, de personages scherp geschreven ("I'd rather be a pig than a fascist", aldus Porco) en de hele film heeft lak aan conventies en ongeschreven regels. Miyazaki doet hier gewoon waar hij zin in heeft: tekenend hiervoor is het grote gevecht tussen Porco en de Amerikaan. Wat begint als een typische dogfight eindigt snel wanneer de machinegeweren blokkeren, waarop de twee elkaar beginnen te bekogelen met allerhande materiaal en uiteindelijk landen om alles te beslissen in een nogal barbaarse bokswedstrijd. We zien het Disney niet snel doen.
Daarmee zou je je wel durven afvragen in hoeverre Porco Rosso een kinderfilm is. Miyazaki's motivatie om deze film te maken zou eerder met Japanse zakenlui te maken hebben dan met kinderen, en de dramatiek rond het hoofdpersonage is nu niet bepaald iets dat past binnen de meeste kinderen hun leefwereld. Er valt genoeg te bewonderen, maar dit is Miyazaki's eerste film die duidelijk voor een volwassen publiek gemaakt werd. Waar de animatiefilms aan onze kant van de aardbol als doel hebben om kinderfilms voort te brengen waar je als volwassene ook naar kan kijken, is het bij deze Porco Rosso exact omgekeerd en is dit een film waar kinderen op de tweede plaats komen. Een idee dat Miyazaki met zijn volgende film nog duidelijker naar voren zou brengen.Porco Rosso lijkt een beetje de vergeten Miyazaki te zijn. Samen met Kiki's Delivery Service (en logischerwijs ook The Castle of Cagliostro) vormt het een gat binnen zijn filmografie dat maar weinig succes kent tegenwoordig. We zouden niet weten waarom: de film kan zich makkelijk meten met alles wat Miyazaki tot op dit punt gemaakt heeft en op vlak van stijl past het perfect binnen zijn catalogus. Een logische uitleg is er niet voor, dus doe uzelf een plezier en kijk deze te weinig besproken film wanneer u de kans hebt. Het introduceert enkele duistere thema's op een heel vernuftige manier, maar is verder weer een weergaloos spektakelstuk dat iedereen zal kunnen boeien.
Abonneren op:
Reacties posten (Atom)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten