10 augustus 2011
My Neighbour Totoro (1988)
Nu we al een paar dagen op animatiefilms aan het focussen zijn moeten we eens aan de reputatie van het medium raken. We kennen allemaal wel iemand die altijd maar weer moet zeggen dat "tekenfilms voor kinderen zijn", maar hoe zit dat precies? Ik kan me echt niet voorstellen dat iemand pakweg Aladdin als een kinderfilm beschrijft, terwijl ik weet dat die mensen zeker wel bestaan. Maar waarom? Er wordt niet overdreven simpel gepraat, er dansen geen felgekleurde creaturen in het rond, Dora vraagt je niet hoeveel flamingo's je kan spotten. Klassieke Disney-, Ghibli- en Don Bluth-films zijn verhaalgewijs zeer traditioneel, en wijken zelden af van een goed-tegen-slecht verhaal. Hyperpopulaire filmfranchises als Star Wars, Lord of the Rings, Indiana Jones of Pirates of the Caribbean zijn narratief gezien evenzeer "kinderfilms" als The Little Mermaid of The Secret of NIMH. De animatiefilm is in de meeste gevallen een visuele stijl. En door die stijl worden ze veelal afgeschilderd als kinderachtig, terwijl ze inhoudelijk nauwelijks onderscheidbaar zijn van gebruikelijke Hollywood-films. Maar hoe definieer je een kinderfilm dan precies? Kan je een kinderfilm alleen maar zo categoriseren als volwassenen zich irriteren aan de stompzinnigheid van het geheel? Is een film specifiek voor kinderen wanneer de kijkers afgeleid worden met mooie kleurtjes en bewegende beelden? Zoja, waarom is Transformers 2 dan geen kinderfilm? Aangezien die film ook helemaal niets biedt buiten drukke beelden die je aandacht moeten vasthouden.Het mag u verbazen, maar ik snij dit punt niet zonder oorzaak aan. We zijn immers aangeland bij de vierde Miyazaki; zijn meest unieke, één van zijn beste en degene die Studio Ghibli uiteindelijk zo sterk definieerde dat het bedrijf het in haar logo opnam. Het is een vreemd filmpje dat in zijn beleving zo volkomen anders is dan eender welke film die ik dusver al gezien heb. My Neighbour Totoro gaat in feite helemaal nergens over. En dan niet op zo'n manier waarop Seinfeld nergens over gaat: er is gewoonweg geen sprake van een verhaal. Er is enkel en alleen het uitgangspunt van de film: een gezin van een vader en twee dochters - moeder ligt in het hospitaal - verhuizen naar hun nieuwe woning. En dat is het.
Er valt namelijk niet één typisch verhaalelement te bespeuren binnen de volledige speelduur. Er is geen antagonist, er is geen grote centrale gebeurtenis of finale, geen conflict, geen queeste, geen drama, geen verwarde identiteit, geen doden die tot leven komen, geen ontvoering, geen agent die neergeschoten wordt en in een mechanisch kostuum gestopt wordt; niks. Het enige wat we zien is hoe het gezin omgaat met de nieuwe situatie, en verwacht daar vooral niets spectaculairs van. Het enige aspect dat de film vorm geeft is dat alles verteld wordt vanuit het perspectief van de kinderen. Vrolijke kinderen die geen echte problemen hebben en in hun eigen fantasiewereld leven. Uniek, want ik kan me niet zo snel een film voor de geest halen waar niets gebeurt. Films als Before Sunrise, Clerks, Coffee and Cigarettes, ... sneden nog op z'n minst onderwerpen aan in dialoogvorm, zodat de film vooral een soort audioboek werd. Maar zelfs dat is "iets". Totoro gaat nergens over.
En daarom is dit misschien wel de ultieme kinder-/familiefilm. My Neighbour Totoro teert volledig op de fantasie van kinderen, en slaagt daar wonderwel in. Wanneer de twee zussen een zolder op kruipen zien we hoe de duisternis in feite uit een hoop levende pluisballen bestaat, en tijdens het spelen in de tuin ontdekken de zusjes de zogenaamde Totoro: een beest dat wat vage trekken kent van een konijn en een mol, een blad op zijn hoofd draagt wanneer het regent en de katbus gebruikt als primair vervoersmiddel. Miyazaki creëert hier een schitterende wereld, die eigenlijk helemaal niets doet. Ze kleuren slechts enkele mondaine gebeurtenissen in het leven van twee jonge meisjes. Een film over niets, waarin dat niets heel mooi aangekleed wordt.
En of dat dat werkt! My Neighbour Totoro ademt sfeer uit, een heel amusant type sfeer. Er zijn geen zorgen, er is geen dreiging, er is alleen maar het gevoel van avontuur in je eigen achtertuin. Dit is misschien wel één van de grootste feel good films aller tijden, er is immers niets om je druk om te maken, en die schitterende onschuldige sfeer werkt uitermate ontspannend. Wanneer het jongste meisje (Mei) tijdens het spelen het bos in sukkelt is er geen dreiging. Het bos verandert niet plots in een hoop boomvormige monsters zoals in Sneeuwwitje, Mei begint niet te wenen uit angst, ze is niet bang dat ze de weg naar huis niet meer zal vinden. Dit zou ongetwijfeld en zonder uitzondering de manier zijn waarop de traditionele animatiefilm die zou aanpakken. In My Neighbour Totoro vindt Mei echter een grote Totoro, waarna ze wat met hem speelt en op zijn buik in slaap valt. Weet je wat het grote drama is in deze film? Mei die haar grote zus mist wanneer deze naar school gaat. De meisjes die de vloer vuilmaken met hun vuile voeten. Of het begint plots te regenen en de meisjes hebben geen paraplu bij. Moge God ons redden.
Deze aanpak wordt alleen (lichtjes) verworpen aan het einde. Aangezien je de film op een moment moet kunnen afwerken zonder dat het willekeurig afgekapt aanvoelt wordt er aan het einde een richting aan de film gegeven. Ze krijgen namelijk een bericht uit het ziekenhuis dat de moeder het niet goed stelt, en ze kunnen Mei niet vinden. En wederom wordt dit op een zeer humanistische manier gebracht: iedereen is natuurlijk heel ongerust, maar niet op een overdreven theatrale manier. Mensen zakken niet jankend door hun benen, beginnen niet naar hun God toe te roepen, slaan geen gat in een muur, ... neen: er heerst een oprechte bezorgdheid die gewoon correct aanvoelt in de gegeven situatie. Het is eigenlijk vrij verfrissend om dit soort menselijke reacties te zien.
Het is vooral opmerkelijk om Miyazaki deze richting te zien uitgaan na Laputa: Castle in the Sky, want in die film leek Miyazaki's schrijfstijl nog opmerkelijk veel op de manier waarop Disney al sinds jaar en dag animatiefilms maakt. Maar met My Neighbour Totoro doet de man een complete 180, wat duidt op lef, inzicht en talent. Het is allesbehalve evident om een film als My Neighbour Totoro te maken, en Miyazaki heeft er alles aan gedaan om de film zo entertainend mogelijk te maken: het tempo is stabiel, de film duurt slechts een minuut of 80, de derde akte (al kan je daar eigenlijk niet over spreken bij deze film) is een klein beetje traditioneler en weeft een hele lichte verhaallijn in het plot. Het zijn goede zaken die het effect niet verprutsen en de film alleen maar toegankelijker maken.
My Neighbour Totoro is de ultieme kinderfilm. Niet omdat er educatieve elementen in zitten, niet omdat er in stompzinnig simpele taal gesproken wordt en niet omdat het vol met figuren zit die je op zoveel mogelijk kussenslopen en drinkbussen kan plakken (niet dat dat in Japan niet gedaan wordt, maar dat is naast de kwestie). Het is een film die met respect voor kinderen gemaakt werd en handelt over hun leefwereld: het gevoel van avontuur en ontdekking in een omgeving waar volwassenen dat niet meer kunnen vinden. Het is daarom vooral heel erg jammer dat My Neighbour Totoro op dit moment geen degelijke release binnen de Benelux kent en hier dus op zich niet op DVD of Bluray te verkrijgen is, want eigenlijk verdient elk kind het om van Miyazaki's fantastische portret te kunnen genieten.
Abonneren op:
Reacties posten (Atom)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten