18 augustus 2011
Kiki's Delivery Service (1989)
In een gesprek met hoofdpersonage Kiki vertelt een jonge artieste wat haar motivaties als kunstenaar zijn, haar eigenlijke drijfveren. Ze zegt hoe haar oude schilderijen kopies waren van iets wat ze al eens eerder gezien had, en dat ze toen gezworen heeft haar eigen unieke werk te produceren. We kunnen aannemen dat Miyazaki op dat moment rechtstreeks tot zijn publiek spreekt, en terecht ook. Met My Neighbour Totoro creëerde hij een uniek werkstuk, waar zijn eerdere films veel conventioneler aangepakt werden. Maar het interessantste aan dit alles is dat er naast zijn gepaste trots ook een zekere arrogantie schuilgaat. Niet alleen is hij tevreden op wat hij met Totoro gecreëerd heeft, maar hij uit zekere gevoelens tegenover mensen die tevreden zijn met steeds maar weer kopies te schilderen. Of dat nu gevoelens van medelijden, afkeer of teleurstelling zijn is maar de vraag.Kiki's Delivery Service is duidelijk Miyazaki's meest persoonlijke film. Voor een keer praat hij eens niet over Moeder Natuur, maar snijdt hij daadwerkelijk onderwerpen aan die hem nauwer aan het hart liggen. Om diverse thema's als ondermeer een cultuurclash, "de jeugd van tegenwoordig" en de geest van een artiest aan te snijden mixte hij de traditionele vertelstijl van Laputa: Castle in the Sky met de vrijblijvendheid van My Neighbour Totoro. We krijgen het verhaal van Kiki, een dertienjarige heks die in een nieuwe stad aankomt en - blijkbaar geheel volgens de heksentraditie - een eigen zaak moet opstarten.
Die stedelijke omgeving is nieuw binnen Miyazaki's films. Gekenmerkt door een soort oud-Europese architectuur voelt het zeer warm en herkenbaar aan, zonder dat er een duidelijke locatie op geplakt wordt. Maar uiteindelijk is het slechts een stad. De wereld van Kiki's Delivery Service barst niet echt van de originaliteit; waar Totoro nog op elk aspect een eigen creatie is leent Miyazaki hier grotendeels van bestaande folklore (en de film is dan ook nog eens een adaptatie van een kinderboek). Heksen die op bezems vliegen en zwarte katten met zich meezeulen is niets nieuws, dat is een wereld waar we allemaal al van onze kinderjaren mee vertrouwd zijn. En toch is dit thematisch gezien Miyazaki's meest veelzijdige film, misschien juist wel om die reden. Aangezien er geen nieuwe wereld is waar we ons als kijker aan moeten aanpassen durft Miyazaki ons interessantere thema's aan te rijken, zonder dat we verdrinken onder de hoeveelheid informatie die we gaandeweg moeten opnemen.
Wat Kiki's Delivery Service echt onderscheidt van de rest op haar meesters palmares is de sterke conservatieve wind doorheen de film. Dat viel ook wel een klein beetje af te leiden uit de milieugezinde tint doorheen zijn eerdere films, maar hier is het niet langer een ondertoon. De stad als setting is duidelijk een vervuild milieu: er zijn een aantal toffe personages, maar al de persoonlijkheidsloze karakters die de film opvullen zijn op zich verwerpelijke randgevallen waar Kiki niets mee te maken wil hebben. Ze lachen haar indirect uit om haar voorkomen en respecteren haar andere, in hun optiek ouderwetse gedrag niet helemaal. Opmerkelijk is echter dat de artieste, waarvan eerder vastgesteld werd dat Miyazaki rechtstreeks door haar spreekt, de geest van 'de heks' en de geest van 'de artiest' rechtstreeks linkt. Als we die lijn doortrekken en Kiki met Miyazaki linken zien we toch wel enkele interessante aspecten binnen dat personage.
Kiki heeft namelijk een stevig inferioriteitscomplex, wat leidt tot (gedeeltelijke) sociale isolatie. Als plattelandsheks die het in de grote stad moet waarmaken kent ze een flinke cultuurshock, want zoals we allemaal weten is het leven in een klein dorpje heel anders dan in een grote stad. De mensen zijn er koeler en afstandelijker, de omgeving is drukker, ... en als we Miyazaki mogen geloven lijdt je moraliteit er ook onder. Ze wordt scheef bekeken wanneer ze voorbijgangers een simpele vraag stelt, valt compleet uit de toon qua kledij en heeft alle moeite om enkele basisrelaties op te bouwen. Interessant is dat Miyazaki in zijn jeugdjaren meermaals van school moest veranderen; is Kiki's Delivery Service gedeeltelijk autobiografisch? Zijn dit demonen uit Miyazaki's verleden die hij hier verfilmt? In ieder geval hebben we Miyazaki zelden zo'n persoonlijk verhaal zien vertellen.
Uit dat alles valt ook een conservatieve houding af te leiden. De film verkiest duidelijk het oude boven het nieuwe, het platteland boven de stad, oudere generaties boven de jeugd, ... er hangt een stevig nostalgische "vroeger was alles beter"-factor vast aan de film. Typerend is misschien wel de scène waar Kiki samen met een bejaarde vrouw een taart dient te bakken. Allereerst is er het weinig subtiele gegeven dat de microgolfoven kapot is, en ze de taart dus oldskool met brandhout moeten zien te maken. Qua beeldspraak kan dat al tellen. Maar wanneer Kiki die met veel liefde bereide taart dan uiteindelijk aflevert aan de vrouw haar kleindochter wordt ze koud afgewimpeld. Als antwoord krijgt ze een respectloze "weer een taart van die oude..." em... taart. Het lijkt triviaal, maar zo'n destabiliserende momenten vinden we met enige regelmaat binnen Kiki's Delivery Service. En ookal zijn het hoofdpersonage en haar tegenhanger wél sympathieke kinderen, het merendeel van de kinderen binnen de film is vervelend of ronduit gemeen, terwijl de volwassenen doorgaans veel leukere personages zijn. Daarmee is dit misschien wel de minst kindgerichte kinderfilm ooit, gericht naar kinderen én wel degelijk gemaakt voor kinderen, maar tegelijk ook niet helemaal kindvriendelijk en ondanks de kinderlijkheid van het geheel worden kinderen hier eigenlijk gedemoniseerd tot extreem kinderachtige vlegels die... em... mijn hersenen liggen in een knoop.
Maar die verhalen van onzekerheid, eenzaamheid en die rotvlegels worden subtiel genoeg ingeprent om de film niet te zwaar te maken. Want aan de kern is dit gewoon een luchtig, amusant verhaaltje over een heks die vlaaien rondbrengt samen met haar sprekende kat. De dag-tot-dag routine van dit verhaal zorgt voor een soort vrijzinnigheid die ook in Totoro terug te vinden was: er is geen duidelijk plot, er zijn alleen gebeurtenissen. Al is de basis voor Kiki wel duidelijk steviger dan Totoro: je krijgt wel degelijk een goed uitgewerkt basisplot en wordt niet zomaar binnen de situatie gedropt. Mensen die Totoro iets teveel een scheet in een fles vinden zullen de balans van Kiki's Delivery Service sterker weten te appreciëren.
Want de (relatief) veelzijdige inhoud staat Kiki's Delivery Service niet in de weg om gewoonweg weer een verdomd toffe animatiefilm te zijn. De prent zit wederom vol met lichthartige momenten; of het nu humor, actie of drama is. Het is misschien wel de meest stabiele film die Miyazaki op dat moment gemaakt had: waar zijn eerdere werken uitblonken in één bepaald aspect of één specifieke aanpak, is Kiki veel dan wel gematigd, maar ook een allrounder. We herkennen veel van de positieve punten van zijn eerdere films, die goed afgewogen worden en heel precies binnen de film uitgebalanceerd worden. Daardoor mist de film een beetje de geniale eigenzinnigheid van Totoro, maar valt er eigenlijk niet echt iets slecht over te zeggen. Kiki's Delivery Service steekt goed in elkaar, is een genot om naar te kijken en is inhoudelijk interessanter dan ooit.
Abonneren op:
Reacties posten (Atom)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten