13 april 2011
The Secret of NIMH (1982)
Disney heeft altijd min of meer het alleenrecht op animatiefilms gehad. Hoewel er tegenwoordig veel concurrerende bedrijven zijn, van Dreamworks tot Ghibli, had ome Walt's succesbedrijf vroeger maar weinig concurrentie. Tegenwoordig is er ruime keuze tussen de vele niet-Disney films als The Iron Giant en The Prince of Egypt, maar vroeger - min of meer sinds Sneeuwwitje in 1937 tot de jaren 80 - was Disney het enige bedrijf dat frequent kwaliteitsvolle animatiefilms uitbracht. Bijgevolg werd Disney lui. Zeer lui.Vergis u niet, net als iedereen die niet opgegroeid is tot een door misantropie verteerde psychopaat heb ik destijds Disneys animatiefilms verslonden dat het niet meer mooi was. Maar het meeste van de écht goede Disneyfilms kan ruwweg binnen de jaren 40 en 90 geplaatst worden, alles daartussen werd opgevuld met films die niet kunnen tippen aan parels als Aladdin en Dumbo. Er zijn enkele uitzonderingen, maar het grootste deel bestond uit films als Lady en de Vagebond, Frank en Frey, Robin Hood, ... we hebben er vroeger uren aan versleten en ons er goed mee geamuseerd, maar uiteindelijk weten deze films niet de magie van de grote meesterwerken te brengen. Don Bluth deelde die mening, en zorgde er uiteindelijk misschien wel onrechtstreeks voor dat Disney het roer uiteindelijk terug heeft omgegooid.
Don Bluth was animator bij projecten als De Reddertjes en De Aristokatten, en middenin de productie van Frank en Frey verliet hij elk kinds favoriete bedrijf. Hij was van mening dat Disney de geest van de klassieke animatiefilm was kwijtgespeeld, en samen met een handvol andere Disney-animators vormde hij een productiestudio die uiteindelijk zou leiden tot Sullivan Bluth Studios. Na een paar kleine projecten slaagde Don Bluth met zijn eerste langspeelfilm volledig in zijn opzet. The Secret of NIMH kan zich namelijk meten met enkele grote Disney-klassiekers, die in die periode simpelweg nergens te bespeuren waren. Dit was een project van pure passie en liefde voor traditionele animatie: er circuleren allerhande verhalen omtrent het productieproces, van animators die 110 uren per week kloppen tot de producers die hun woningen hypothekeerden om het budget toch maar bijeen te sprokkelen. En die totale devotie en liefde voor het medium spat van het scherm.
The Secret of NIMH (een adaptatie van het boek Mrs. Frisby and the Rats of NIMH) gaat over... weet je, het is moeilijk samen te vatten waar het precies over gaat. Het begint met Mrs. Brisby (ja, Brisby; het bedrijf dat frisbee's produceerde deed nogal moeilijk bij de verfilming van het boek) en haar zoon die longontsteking heeft, maar al snel moet ze haar huis beschermen van een boer en zijn tractor, komt ze terecht bij een samenleving van intelligente ratten, etc. etc. Het is een ode aan de film dat dit verhaal niet echt samengevat kan worden in één alinea. Meerdere plotlijnen worden doorheen de film geïntroduceerd en vormen uiteindelijk wel één coherent plot, maar het is geen simpel verhaal dat van punt A naar punt B verteld wordt. Het is - voor een kinderfilm dan toch - behoorlijk complex en propt de 80 minuten dan ook flink vol.
Dat stimulerende narratief past geheel binnen Don Bluths visie aangaande kinderen. De doelgroep voor animatiefilms wordt te vaak betuttelt en Bluths visie is in feite simpel: zolang je er een happy end aan vastknoopt kan je kinderen zowat alles voorschotelen. Die volwassen houding is terug te vinden in de film: bij een zwaardgevecht zien we effectief streepjes bloed, personages beginnen niet elke vijf voet een geforceerd lied te zingen en een redelijk groot personage sterft zelfs middenin de film, zonder uiteindelijk terug te keren. Dit zien we ook terug in enkele intense scènes, waarvan ik me goed kan inbeelden dat ik ze als kleuter doodeng zou vinden. Maar uiteindelijk heeft de hele film veel meer gewicht door die aanpak; het is een gok om kinderen als volwassenen te behandelen, maar in veel gevallen is het voor beide partijen voordelig.
De personages zijn kleurrijk en betrekkelijk origineel, vergeleken met hun Disney-tegenhangers. Mrs. Brisby is een heerlijke protgaonist: geen jong ventje dat nog oh zoveel te leren heeft, maar een weduwe met vier kinderen onder haar hoede. Dat is behoorlijk onconventioneel, maar het is een keuze die respect afdwingt. In plaats van de typische evolutie van het hoofdpersonage te doorlopen straalt Brisby al meteen een zekere wijsheid uit. En daarbij voelen de emoties van de doorleefde Brisby veel natuurlijker aan, juist omdat haar motivatie altijd logisch is: ze denkt aan haar kinderen. Verder zien we een hoop nevenpersonages zoals de klunzige Jeremy (de altijd geweldige Dom DeLuise), de Grote Uil (de enorm krachtige stem van John Carradine), de oude rat Nicodemus, de schijnheilige schurk Jenner, etc. etc.
En dan is er nog de grootste verdienste van The Secret of NIMH: de prachtige animatie. Disney was flink bezig met het animatieproces te stroomlijnen (klassieke technieken kostten teveel tijd en geld), maar NIMH werd echter compleet op ouderwetse animatie gebouwd. Het gevolg is één van de mooist vormgegeven animatiefilms ooit. De animatie is soepel en vloeiend er er wordt gespeeld met enkele interessante vondsten; de gloeiende ogen van de Grote Uil en Nicodemus, de manier waarop de achtergrond in spannende scènes bloedrood wordt en hoe het gehele kleurenpalet tot leven lijkt te komen. De film ziet er op elk moment simpelweg prachtig uit. Misschien nog wel het belangrijkste is hoe de animatie gebruikt wordt zoals het eigenlijk hoort: om een visuele ervaring te creëren die bij niet-geanimeerde cinema onmogelijk is. Een doornstruik hoeft geen saaie doornstruik te zijn, maar kan een intimiderend doolhof vol gevaren worden, waar elke schaduw gevaarlijk kan blijken. The Secret of NIMH is een meesterwerk van traditionele animatie, en in combinatie met de prachtige soundtrack is het een toonbeeld van stijl.
Ik zou zeggen dat er helemaal niets scheelt met The Secret of NIMH, maar het einde is een lichte domper. Er komt wat magie bij kijken zonder dat het echt uitgelegd wordt, terwijl dat absoluut nergens voor nodig is (en naar wat ik hoor in het boek ook niet het geval was). Het is een beetje als Beest die in een prins verandert of Pinokkio die een echte jongen wordt, alleen lijkt het een beetje minder goed te passen binnen de wereld van NIMH. Er hangt wel een mooie, opbeurende levensles aan vast, maar tja... het had niet gemoeten. Maar dat is dan ook het enige kritiekpunt in een verder bewonderenswaardige animatiefilm. Eigenlijk is The Secret of NIMH van een niveau dat Disney op dat moment nog niet bereikt had: een interessant verhaal dat tot leven wordt gebracht door een waanzinnig knappe animatie, van een schoonheid die sindsdien nog zelden behaald werd. Don Bluth slaagde in zijn opzet om de magie terug binnen de animatiefilm te brengen; The Secret of NIMH is een kunstwerkje.
Abonneren op:
Reacties posten (Atom)
Het komt me heel bekend voor, maar volgens mij heb ik 'm nooit gezien. The Land Before Time wel, en All Dogs Go to Heaven hebben we hier op videoband. Genoeg om te weten dat Don Bluth z'n films de moeite waard zijn. All Dogs Go to Heaven was ook zo ongelofelijk duister, het is dat ik vroeger nog niet bekend was met de uitdrukking 'Wtf!'..
BeantwoordenVerwijderen