30 januari 2012
The Girl With The Dragon Tattoo, nog een keer
The Girl With the Dragon Tattoo is een film op hoog budget. Met bekende, goede acteurs in de hoofdrol. Van de hand van één van de meest geprezen regisseurs die op dit moment actief is. Gebaseerd op één van de meest succesvolle franchises die we de voorbije jaren hebben zien passeren. En het is één van de weinige films waarvoor die criteria gelden, die toch nog ondergewaardeerd wordt.Reden: er is al een film die dit verhaal vertelt. Het is me wat zeg, een film die uit Hollywood komt en geen nieuw verhaal vertelt. Dit is ongetwijfeld het begin van het einde. Lees de volgende zin drie keer, zodat u het nooit zal vergeten: The Girl With the Dragon Tattoo is geen remake, het is een adaptatie van hetzelfde bronmateriaal dat toevallig al eerder werd behandeld. Gigantisch verschil.
Op zich begrijp ik nog wel dat mensen dat oordeel al geveld hadden nog voor ze de film hadden gezien, niet iedereen leest die interviews waarin gezegd wordt dat ze zich compleet op de boeken richten. Maar de mensen die achteraf nog steeds het woord 'remake' in de mond durfden nemen mogen best wel eens vastgebonden worden en een metalen dildo in hun gat geschopt kr... oh wacht,ik ben te vroeg.
Mensen die zeggen dat er geen groot verschil is tussen de twee versies (of die de Zweedse beter vinden) hebben geen flauw benul van de technische kant van filmmaken. Ik wou dat ik dat statement minder lomp of arrogant zou kunnen maken, maar dat is waar het op neerkomt. Finchers versie is op letterlijk elk element waarop je een film kan beoordelen beter dan zijn Zweedse tegenhanger. Het is niet eens eerlijk om die twee films in dezelfde zin te vermelden, omdat het verschil zo groot is. Dat is als Kurt Cobain toestemming geven om in dezelfde kamer als Karen O en Trent Reznor rond te hangen, om dan Nirvana's versie van Immigrant Song op te zetten. Het is gewoon gênant voor iedereen, omdat de ene zoveel talent en kwaliteiten toont om een befaamd werk eigen te maken op een unieke en interessante manier, en de andere al bijna twintig jaar dood is. Wacht, ik mis het punt dat ik probeerde te maken.
The Girl With the Dragon Tattoo is een Fincher film, en dat betekent zoveel dat letterlijk elk detail rond deze productie waar hij ook maar enige inspraak in kan hebben perfect is. Casting? Foutloos. Cinematografie? Memorabele shots, prachtige stijl. Soundtrack? Fantastisch. De schattigheid van de kat? Juist goed. De jas die Daniel Craig draagt? Zeer cool. En voor alles geldt: vooral onvoorstelbaar veel beter dan de Zweedse versie. Alleen al de manier waarop Daniel Craig zijn bril onder zijn kin heeft hangen (serieus, hoe werkt zoiets? Magie? Visdraad? Magneten?) is eindeloos veel interessanter dan de zielloosheid die de Zweedse TV-productie ontsiert.
Dat de productiewaarden beter zijn, dat spreekt voor zich. Maar het is ook gewoon omdat Fincher zo goed is in het maken van films. De montage, bijvoorbeeld. Ik ben iemand die zowat altijd zal zeggen dat het moeilijk is om de essentie van monteren objectief te kunnen beoordelen, omdat het daarvoor minstens even belangrijk is om te weten wat eruit geknipt wordt, en wat je zelf dus niet kan zien. Maar het monteren in deze film is van een onvoorstelbaar hoog niveau. Van de grove lijnen waar we tussen de twee grote verhaallijnen spreken, tot het tempo van de hele film (een film van bijna drie uur die nauwelijks als anderhalf uur aanvoelt) en zelfs zaken als de montages waarin we in heel korte shots informatie te zien krijgen. Neem nu de moorden op de vrouwen in de films: in de Zweedse versie expliciet in beeld, bijna exploitatief, in deze versie korte foto's die net lang genoeg in beeld blijven om de informatie over te dragen, maar niet lang genoeg om alle afschuwelijke details op te kunnen nemen. Alleen al over de montage van deze film kan je uren praten, maar dat is dus gewoon op elk vlak het geval. De vergelijking is onbestaande: dit is een film die honderd keer beter ineen steekt. Op elk vlak.
Maar het punt waar vooral op verbeterd moest worden is het scenario, want dat was uiteindelijk wat de Zweedse film finaal de das omdeed. En ook dat steekt redelijk slim ineen: er worden kleine nuances uit het boek behouden, die zo goed werken en zo weinig moeite kosten, dat het gewoon vreemd is dat deze geschrapt werden in de Zweedse versie. Neem nu die kat die ik al noemde: het zet hoofdpersonage Mikael Blomkvist meteen neer als een sympathiek personage (hij bekommert zich immers om het onschuldige diertje), het injecteert een aantal keer wat humor (een verademing in een zware film als dit wanneer je Daniel Craig plots "CAAAAAAAAAT" hoort roepen) en uiteindelijk verhoogt het naar het einde toe ook de dreiging. Drievuldig positief effect voor iets wat weinig moeite of geld kost. En van dat soort aanpassingen zijn er doorheen de hele film wel te vinden.
Maar het beste aan dit scenario - en dit is nu eenmaal de grote brok als je over deze serie spreekt - is het personage van Lisbeth Salander. Ik ben in het verleden al ingegaan op de adaptaties van boeken naar het grote scherm, en de gouden regel blijft dat er vooral een hoop lef voor nodig is. Ander medium, andere mogelijkheden, andere beperkingen, ander effect. En Lisbeth Salander werkt simpelweg niet in het medium film. Om haar asociale gedrag efficiënt neer te zetten in een film is gewoonweg veel te veel tijd nodig. Zowat elk gesprek in de romans zien we Lisbeth die geen antwoord geeft op vragen, die stiltes van soms wel minuten inlast, die sociaal gezien zo ontvreemdend is dat je je al snel begint af te vragen wat precies de oorzaak en het effect daarvan is. In film heb je die vrijheid nu eenmaal niet: alleen al om het plot op een degelijke manier te verfilmen is een kleine drie uur nodig, als je daar Lisbeths karakteristieke gesprekken aan toevoegt kom je makkelijk uit op een slordige vijf uur.
De Zweedse versie wist dat probleem niet op te lossen, of simpelweg niet in te zien. Tegen autoriteitsfiguren kwamen ze er nog mee weg, maar in alle andere gevallen konden ze Lisbeths karakteristieke acties niet behouden. Hun 'oplossing' was simpel: condenseer alles tot de film van een acceptabele lengte is. Daarmee verloren ze de essentie van het personage in principe: de Zweedse Lisbeth - ongeacht hoe goed Noomi Rapace in die films is - is niet het interessante personage dat ze in de boeken is. Ze is een excentriek meisje dat moeilijk in de omgang is, maar heeft totaal niet hetzelfde gewicht als in het bronmateriaal het geval is.
De manier waarop The Girl With the Dragon Tattoo dit oplost verdient daarentegen heel veel respect. Het doet dat op een moeilijke, creatieve en enorm dappere manier: ze hebben het personage gewoon volledig veranderd. Rooney Mara's Lisbeth heeft in principe nog maar weinig te maken met die van het boek, en wel om twee redenen:
1) Ze is veel agressiever. Het originele personage is dat ook op een passievere manier, maar Mara speelt het gewoon constant duidelijk aanvallender. In plaats van veel stiltes en emotieloze antwoorden, zijn hier bijna al haar reacties venijnig of sarcastisch. De originele Lisbeth heeft als belangrijkste kenmerk dat ze andere mensen niet binnenlaat. Mara's Lisbeth maakt er juist een punt van om anderen actief buiten te houden. En dat is een belangrijke nuance.
2) Haar nood aan vriendschap wordt opgedreven. Belangrijk is altijd geweest dat Lisbeth in feite niet asociaal is, maar dat dat een verdedigingsmechanisme is, dat ze door haar verleden heeft opgebouwd. Uiteindelijk wil Lisbeth zelf meer dan wie dan ook dat iemand haar barrière kan doorbreken, het is gewoon dat ze daar ook heel bang voor is. In de Zweedse versie is dat aspect zowat volledig verdwenen, kijk alleen maar hoe ze het einde van het derde deel hebben aangepast: in het boek nodigt ze Blomkvist uit in haar appartement, in de film is er een afrondend gesprek waarna Blomkvist weer weggaat. Hoe hard kan je het punt van je hele serie missen met één enkele aanpassing? In de Amerikaanse versie wordt dat element belangrijker, en neemt Lisbeth zelf bijvoorbeeld meermaals het woord "vriend" in de mond.
Al de manieren waarop dit het personage beïnvloedt is eigenlijk teveel om op in te gaan, maar merk wel op: de basis blijft hetzelfde. Het wordt op een volledig andere manier, die niet helemaal strookt met het gedrag van het personage op zich, gebracht, maar het put fundamenteel wel uit dezelfde kern. En daarom is deze Lisbeth, hoewel oppervlakkig gezien een minder accurate weergave, juist een veel betere adaptatie van het personage dan wat de Zweden bij elkaar prutsten. Hoe het er naar uitziet zal je met behulp van de twee volgende films hetzelfde basisidee terugvinden in dit personage, en dat is een zaak waarin de Zweden simpelweg niet geslaagd zijn. Onder de andere accenten en nuances schuilen de principes die naar het scherm overgebracht moesten worden, en daardoor is dit gewoon een veel sterkere adaptatie.
Om dan nog niet te zeggen hoeveel beter een actief, duidelijk neergezet personage als dit niet werkt in drama. Lisbeths acties zijn gewoonweg veel interessanter dan ze in de Zweedse versie waren, en het einde is zoveel sterker dan het origineel (of het boek) dat het bijna grappig is. Het drukt dezelfde punten door als in de roman, zonder dat het afstotend wordt. Het is geen toeval dat het publiek verliefd wordt op deze vorm van Lisbeth, terwijl er bij de Zweedse vooral gesproken werd hoe 'cool' - geen emotionele, maar een cognitieve reactie - Lisbeth wel niet is. Je kan een emotionele investering in deze Lisbeth maken, omdat haar bedoelingen veel duidelijker worden weergegeven. En door die vorm van empathie is Finchers versie eindeloos veel meeslepender dan de Zweedse, dat vooral zijn best deed om het plot te adapteren.
Ook lovenswaardig: Rooney Mara verdient echt heel veel respect voor deze rol. Voorheen was ze vooral 'de vriendin die Mark Zuckerberg dumpt aan het begin van The Social Network' (op zich ook een hele prestatie, om in slechts twee scènes een blijvende indruk te maken), maar nu staat ze in één klap bovenaan de lijst indrukwekkende actrices. Niet alleen de manier waarop Mara - op basis van tv-interviews zowat de schattigste, meest aimabele persoon ter wereld - de harde Lisbeth eigen heeft gemaakt (al is daar helemaal niets op aan te merken), maar simpelweg de totale devotie die ze voor deze rol getoond heeft. Ze heeft tweeënhalf maand (!!!!) auditie lopen doen om Fincher te overtuigen dat ze geschikt was. Ze heeft zich lichamelijk volledig laten omtoveren (haren afscheren, wenkbrauwen bleken, piercings laten zetten, ...). De nodige naaktscènes gaat ze niet uit de weg (en dat is voor een onervaren actrice nochtans écht niet evident), ... Ze is fantastisch, en het lijkt dat er nog eens een groots actrice is opgestaan.
Een mens wordt dan eens curieus welke toekomstige projecten ze heeft klaarstaan: volgens IMDB is dat maar eentje, maar wat voor een. Houd u vast, en ga eens goed zitten: Lawless staat gepland voor 2013, geregisseerd en geschreven door Terrence Malick, met een cast bestaande uit Rooney Mara, Ryan Gosling, Christian Bale en Cate Blanchett. Mijn reactie tijdens het zien van deze IMDB-pagina kan enkel in een veelgebruikte, compleet relevante geanimeerde gif uitgedrukt worden:
Er valt niet zo heel veel aan te merken op The Girl With the Dragon Tattoo: technisch perfect met een zeer degelijk scenario. Goed, niet èlk probleem dat de Zweedse teisterde wordt opgelost (er zijn nog steeds te weinig uitgewerkte verdachten, al legt deze versie er minder nadruk op dan de Zweedse), en zo nu en dan zit er eens een foute zin in ("I need you to help me find a killer of women"), maar het is over de volle lijn een fantastische film. Het volledige eerste uur is droge opzet die je volledige concentratie vraagt, waarna je anderhalf uur kan genieten van de fantastische manier waarop deze inspanning wordt uitbetaald. Dat kan al eens een zware zit worden voor de ADD-generatie, maar dat zijn toch een bende losers, dus wie kan dat wat schelen?
Het grootste probleem met The Girl With the Dragon Tattoo is vooral dat het verhaal niet beter is, en dan moeten we dus naar het bronmateriaal keren. 'Mannen die Vrouwen Haten' is nu eenmaal niet veel meer dan een goedkoop, licht verteerbaar en niet eens heel goed moordmysterie, en de populariteit die het verkregen heeft is eigenlijk moeilijk te verklaren. Je kan zelfs zeggen dat Finchers verfilming het materiaal naar een nieuwe hoogte tilt, het klassevoller doet uitschijnen dan het materiaal werkelijk is, maar desondanks is het voor één keer eens juist het bronmateriaal dat de film tegenhoudt. Het is op zich knap dat The Girl With the Dragon Tattoo zo een fantastische film is geworden op basis van zo een middelmatig verhaal, maar het is vooral jammer dat al deze moeite niet gedaan is voor een betere film, want dan zouden we over een meesterwerk spreken.
Om te eindigen: mijn tegenstrijdige gedachten in verband met de sequels. Waar het eerste boek middelmatig is, zijn de opvolgers gewoon zwak. We hebben het over samenzweringen, tekenfilmfiguren als centrale slechteriken, en vooral hét sterke punt van het eerste boek - de relatie tussen Mikael Blomkvist en Lisbeth Salander - die voor 90% genegeerd wordt. Dus zou het zeer jammer zijn om een regisseur met het talent van Fincher de sequels te zien doen, want er zijn heel veel interessantere projecten waar hij zijn tijd beter aan kan spenderen. Daarentegen heeft Fincher in deze film een specifieke stijl geïntroduceerd waar je alleen maar mee wegkomt als je over zijn enorme talent beschikt. Ik sta vooral niet te springen om te zien hoe een minder sterke regisseur Finchers regiestijl zal proberen te imiteren, wat hoogstwaarschijnlijk afschuwelijke cinema tot gevolg zal hebben. Dus wil ik eigenlijk ook dat Fincher de sequels wel doet. Het beste zou misschien nog wel zijn om de twee volgende films gewoon niet te maken, en The Girl With the Dragon Tattoo op zichzelf te laten staan (wat tevens perfect mogelijk is met deze versie), maar dat zal wel teveel gevraagd zijn zeker?
Maar als Fincher dan toch zou terugkeren - en eerlijk, naar mijn gevoel is hij dat Rooney Mara wel een beetje verschuldigd - mogen we vooral hopen dat hij er een pareltje als deze film van zal maken, hoe ongegrond die verwachting ook mag zijn.
Abonneren op:
Reacties posten (Atom)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten