22 maart 2011
Taxi Driver (1976)
Ik zie Rocky, inclusief de soms nogal idiote sequels,even graag als eender wie, maar één van de grote onrechtvaardigheden in de filmgeschiedenis is dat Stallone's boksfilm de Oscar voor 'beste film' uit de klauwen van Taxi Driver graaide. Of hoe lichtzinnig amusement verkozen werd boven misschien wel de meest geniale karakterstudie aller tijden, de ironie ontgaat u allicht niet. Taxi Driver zal altijd het hoogtepunt uit de carrières van zowel Martin Scorsese, Robert De Niro als schrijver Paul Schrader blijven. Geen greintje intensiteit of impact verloren, deze rauwe kijk op isolatie en mentale instabiliteit is zelfs nu, vijfendertig jaar later, nog steeds de beste documentatie die je ooit zal zien over een eenzaat die zijn mentale gezondheid verliest door de samenleving die hij zo veracht. Spoilers bij het recenseren van deze film zijn bijgevolg onvermijdelijk, u bent gewaarschuwd.Taxi Driver is in feite Travis Bickle, het hoofdpersonage via wiens ogen we de wereld zien. Letterlijk: Scorsese laat ons regelmatig vreemde zaken zien tijdens een gesprek. Of het nu het oplossen van een bruistablet is of het langzaam inspecteren van de loop van een geweer: als kijker volgen we Travis. En wat we zien is allerminst een aangenaam zicht, Travis verfoeit de samenleving : de hoeren, de junkies, de zwarten, ... iedereen. Zoals al eens onterecht wordt beweerd discrimineert Travis echt niet op vlak van beroep, voorkomen, ras, godsdienst, ... Hij is simpelweg een pure misantroop die niets van de mensheid wil weten.
Bijgevolg is hij een eenzaat, misschien wel de ultieme eenzaat. "God's lonely man". Want alleen in één van de drukst bevolkte steden ter wereld kan iemand écht alleen zijn. Zoals zijn taxi doorheen New York rijdt, loopt Travis doorheen het leven: af en toe wel eens een medereiziger, maar nooit iemand waar hij betekenisvol contact mee heeft. Die isolatie is een soort verdedigingsmechanisme, want zijn eenzaamheid is uiteindelijk natuurlijk enkel en alleen zijn eigen toedoen; elke mogelijkheid tot verbreking van de isolatie saboteert Travis onbewust zelf in een vlaag van zelfvernietiging. Waarom Travis deze persoon geworden is weten we niet: misschien was het het gevolg van zijn legerdienst in Viëtnam, maar voor zover wij weten denkt Travis al zijn hele leven op dezelfde manier.
Travis wordt "the walking contradiction" genoemd, omdat hij uiteindelijk niet beter is dan veel van de mensen die hij haat. Hij hekelt het uitschot van de stad, maar we zien hem zelf constant drinken, pillen slikken en zijn dagen slijten in porno-bioscopen. Wanneer hij uiteindelijk een twaalfjarig hoertje uit het prostitutiemilieu wil halen is de vraag dan ook of hij effectief de enige idealist ter wereld is, of hij zichzelf daar vooral van wil overtuigen. Het is de drijfveer van één van de meest interessante personages ooit verfilmd.
Aanvankelijk is Travis nog een sympathiek personage, al begrijpen we zijn motivaties nooit echt. De opgekropte woede komt slechts sporadisch tevoorschijn, maar al snel leren we dat dit een gebroken persoonlijkheid is, mede door het indrukwekkende gebruik van schaduw dat Scorsese gedurende de volledige film hanteert. De meeste scènes vinden 's nachts plaats, maar zelfs voor nachtscènes wordt Travis opmerkelijk vaak in een onbelichte omgeving getoond. Het toont ons simultaan de eenzaamheid van Travis en de duistere gedachten die in zijn hoofd rondstormen. Het werkt bijzonder goed om medeleven op te roepen rond Travis, wiens eenzaamheid bijna tastbaar wordt op deze manier.
Travis vult die leegte in zijn leven met Betsy, een meisje dat voor senator Palantine (geen Star Wars grap hier!) werkt. Travis plaatst haar op een voetstuk en aanbidt haar als een Godin in de zee van zieligaards, schurken en idioten die de mensheid is. Wanneer Travis eindelijk een afspraak weet te maken met Betsy roept hij een façade op om haar niet af te schrikken. Plots zien we de welbespraakte, vlotte Travis die we nog niet kenden. Maar uiteindelijk saboteert Travis zichzelf - of is het puur een sociale handicap? - door haar naar een pornofilm mee te nemen. Nadat ze hem niet meer wil zien besluit Travis dat zijn Godin niet beter is dan al de rest, een klap die hem uiteindelijk over het randje van de krankzinnigheid weet te duwen. In het knapste shot van de film zien we hoe Travis met Betsy telefoneert, bijna smekend om hem nog een kans te geven. De camera lijkt zich bijna te schamen voor het tafereel en verplaatst zich naar de grote, lege gang naast het tafereel. Het duurt even, maar uiteindelijk geeft Travis het op en wandelt van het publiek weg, de lege gang door en de duisternis in. Door middel van dit éne geniale shot begrijpen we Travis en het gat waarin hij zojuist gevallen is.
Travis' mentaliteit devolueert verder, en fysiek uit zich dit in de iconische hanenkam: het is een visuele weergave van zijn afstandelijkheid tegenover de samenleving. Travis probeert senator Palantine te vermoorden, maar faalt. Hierop trekt hij naar de twaalfjarige prostituee en vermoordt er een vijftal personen, zoals haar pooier. Voor Travis maakt het niet uit: hij wou het vuil van de straten, en zowel de senator als de pooier behoren in zijn hoofd tot dit vuil.
In de media wordt Travis afgeschilderd als een held. We zien hoe de lelijkheid van de maatschappij - die de hele film lang in Travis' hoofd afspeelde - ook buiten Travis realiteit wordt. Een moordenaar wordt geëerd omdat hij toevallig de juiste mensen wist af te maken: moest Travis een paar minuten eerder meer geluk hebben gehad had hij de senator vermoord en zou de wereld hem zien als de zieke geest die hij eigenlijk is. Maar in de jacht naar sensatie - van zowel de media als de samenleving - wordt een gevaarlijke geest opgehemeld. Maar uiteindelijk is hij nog steeds dezelfde labiele persoon als eerst, en een nogal verontrustend eindshot doet je afvragen of hij de volgende keer ook het geluk zal hebben "de juiste personen" te vermoorden.
De ultieme ironie in Taxi Driver is hoe Travis Bickle een cultheld geworden is. Mensen die de film niet begrepen hebben zien Travis als een vrijheidsstrijder die het op durft te nemen tegen immorele misdadigers, maar missen juist dat Travis zelf ook een immorele misdadiger is. Het uiteindelijke punt van de film wordt door een groot publiek gemist, en tegelijk onderstreept. Travis' status als icoon doet een beetje denken aan Ché Guevara, die tegenwoordig op het shirt van zoveel onwetende tieners terug te vinden is.
Travis Bickle is één van de meest onvergeetbare en krachtigste personages in de filmgeschiedenis. Op elk moment perfect vertolkt door De Niro die misschien wel de beste prestatie uit zijn carrière neerlegt (geen lichte woorden, want De Niro is in mijn ogen nog altijd de beste acteur aller tijden), Scorsese gebruikt enkele zeer krachtige technieken om Travis' gedachtegang weer te geven in de film (ik heb het niet eens over de prachtige soundtrack gehad) en Schraders script spreekt voor zich. De aangesneden thema's zijn nog steeds even interessant en de uitvoering heeft nog altijd een stevige impact: Taxi Driver is simpelweg een perfecte film.
Abonneren op:
Reacties posten (Atom)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten